ORTODOKSLUK NEDİR ?
Ortodoks kelimesi Yunanaca "orthos" (ορθός) doğru, düzgün ve "doxa" (δόξα,δοξασία) inanç sözcüklerinin birleşiminden oluşmuştur. Genelde iki şekilde kullanılır ve tam manası Doğru İnançtır.
DOĞRU ROTA
Yeni Ahid'te Elçilerin işlerinde havariler kendi aralarında bazı kararlar ve kanunlar almak istediklerinde bir araya gelip Kutsal Ruh'un yardımıyla bu karara varılırdı. Bunun içindir ki kararlar şu metinle başlamaktadırlar. "Kutsal Ruh ve tarafımızdan kararlaştırılmıştır ki....." Bu toplantılar Kutsal Ruh tahtında olmaktaydı. Aradan 2000 yıl geçti ama kilisedeki bu gelenek halen olduğu gibi sürmekte ve kutsal toplantılar yapılmaktadır. Bu kilisenin yapısı günümüze kadar olduğu gibi katkısız gelmiştir. Bu düzeni her patrikhane kendi içinde bütün episkoposlarını çağırarak yapar. Evrensel bir karar içinde bütün patrikhaneler İsatanbul ekümenik yani baş patrikhanesinde toplanarak kararlar Kutsal Ruh aracılığıyla alınır. Aziz Pavlos her bölgedeki imanlılar için o bölgenin en ileri gelen ve dindar şahısını episkopos olarak atamıştır. Örneğin Timoteus'u Efeste Titus'u da Girite atamıştır. Böylece her bölgede bir episkopos bulunmaktaydı ve bu şahıs o bölgenin imanlılarından sorumluydu. Bu sistem katolik dünyasında değişiktir, onlar bütün dünyadaki katolikleri ve kiliseleri Papa yönetimi altındadırlar. Oysa Ortodokslukta bu daha demokratiktir. Her kilise yani her patrikhanenin kutsal konseyi vardır. Bu konseyi oluşturan episkoposlar bir araya gelerek konseyler olur.
YÖNETİM VE MANEVİ HİZMET
Bu gün dünya ortodokslarının birinci ekümenik patrikhanesi İstanbul patrikhanesidir. Bu patrikhane Patmos adası, Ağion Oros (Kutsal Dağ- Rahiplerin topluluğu), Girit ve bütün dünyada mitropolitlere sahiptir. Bu patrikhanenin yetkisi yaklaşık olarak bütün dünyaya kadar uzanır. İsatnbul patrikhanesi M.S 36 yılında Mesih'in havarisi olan Andreas tarafından kurulmuştur. Bununla birlikte ekümenik patrikhanesi papalık gibi vatikan gibi siyasi bir devlet değil manevi bir kuruluştur.
Ikinci patrikhane Iskenderiye patrikhanesidir. Bu patrikhaneyi incil yazari Markos kurmustur. Bu patrikhanenin yetkisi Afrika kitasi üzerinde olup burada yasayan ve daginik bir toplum olan afrika halkinin zor hayat kosularini kanatlari altinda sarmaya çalisir. Iskenderiye patrikhanesi çok zor durumlar ve degisik din çatismalari altinda ortodokslugu korumaktadir.
Antakya patrikhanesi üçüncü patrikhane olup bu batrikhanenin merkezi Antakyadır. Bu batrikhaneyi Azizler Petros ve Pavlos kurmuştur ve Antakyada ilk kez İsa Mesihin öğrencilerine Hrıstiyan adı verildi (Elç.İşleri 11:26). Fakat tarihi nedenlerden dolayı Suriye'nin başkenti Şam'a alınmıştır. Manevi yetkisi Suriye ve çevresindeki bütün Arap ülkeleri üzerinde olup Türkiye'deki Mersin, Tarsus, Adana, İskenderun ve Antakya da bu patrikhaneye dayanmaktadır.
Kudüs patrikhanesi dörtüncü patrikhanedir. İlk hrıstiyan kilisesinin Kudüste kurulmuş olmasına rağmen, bu patrikhane sırada birinci değil dörtüncüdür. Merkezi Kudüs olup manevi bölgeleri İsrail, Filistin, Ürdün ve Arabistan dır. Kudüste Mesih'in mezarı ve Kutsal Diriliş Kilisesi olduğundan bu patrikhanenin değeri artmış ve ünü bütün dünyaya yayılmıştır. İsa Mesih'in yaşadığı ve ölüp dirildiği bu yerler kutsal topraklar sayılır, bunun içinde bütün dünyadan hrıstiyanlar bu yerlere giderek hacılık görevlerini yerine getirmiş olurlar. Bu patrikhaneye ait olan Sina Dağı Tanrı'nın Musay'la konuştuğu dağ ve daha bir çok kutsal yer bu patrikhaneye aittir.
Ana patrikhane olan İsatanbul patrikhanesi bütün idari işleri yönetiyor ve yüzyıllar boyunca bu geleneği sürdürüyordu. Ama İncil'in yayılmasıyla daha büyük hrıstiyan toplulukları oluştu, bunlardan en büyüğü Rusya hrıstiyan topluluğuydu. Bunu gören İstanbul patrikhanesi bu bölgelerde bağımsız patrikhane kurulması gerektiğini düşünerek bu patrikhaneleri kurdu ve resmen tanıdı. Böylece zamanla ek patrikhaneler kuruldu. Bunlardan birincisi Rusya 1448 yılında kurluldu. Sırbistan 1831 yılında kuruldu. Romanya 1885 ylında kuruldu. Bulgaristan 1945 yılında kuruldu. Gürcistan 1989 yılında kuruldu. Bu durumda patrikhaneleri ayırmak için ilk dört patrikhaneye eski patrikhaneler adı verilmiştir. Bunun dışında bu patrikhanelerden bağımsız ve özerk olan kiliselerde vardır. Bunlar Kıbrıs, Yunanaistan, Çekoslavakya, Polonya, Arnavutluk, Finlandiya ve Estonya kiliseleri bağımsız olup her kilsenin başında bir baş episkopos bulunmaktadır.
KİLİSE BÜNYESNİN UZANTILARI
Patrikhaneler keni içilerinde yerel ve genel yönetimlere ayrılır. Genel yönetimi patrikhane üstlenir, yerel yönetimleri ise her bölgeye bir mitropolit yani bir episkopos atanır. Bu mitropolit kendi bölgesindeki cemaatin nüfusuna göre her bir cemaate bir papaz atar. Bu cemaatin büyüklüğüne göre yardımcı rahiplerde atanabilir. Bu yönetim şekili aziz Pavlos tarafından başlatılmış ve bizlerde bunu iki bin sene boyunca aynı sistemde korumaktayız. "Giritt'e giderek orada her bölgede bir ihtiyar papaz koyacaksın, bu şahıs Tanrı'nın gözünde doğru olmalıdır." (Titus 1: 5).
Kilisedeki yönetime cemaate katılarak kendi istek ve önerilerini bildirebilmesi için cemaat konseyi veya kurulu denen bir kurul bulunmaktadır. Bu kurul her kilisenin kendi cemaatinden seçilen imanlılarla kurulur. Kilise bunun dışında bütün yardıma muhtaç imanlılarının yardımına koşmakta onların gereksinimlerine dikkat etmekte ve diğer bütün imanlılarında manevi hizmetini karşılamaktadır.Ayinler ve dualarla her cemaat Tanrı'ya daha çok yakınlaştırılmaya çalışılır. Bu kilise faliyetlerinin birinci ve en önemli temelidir. Bu temel çerçevesinde gaye kurtuluş olduğu için bazı hasta veya kötü durumda olan imanlı kardeşlerimiz için kilise evlere papazlar göndererek bu kişilere komünyon verir ve onları manevi olarak besler. Bunun yanısıra her yıl belirli dönemlerde papazlar bütün evleri dolaşarak kutsama görevlerini yaparlar. Kilise kendi durumuna göre bütün fakir ve kimsesiz imanlıları korumak için okullar ve yurtlar yapar. Bu okullar ve yurtlar kimi zaman zengin iş adamları tarafından da desteklenir ama çoğu zaman kilise kendi imkanlarıyla ve bütün diğer yabancı kiliselerden yardımlarla bunları kurar ve kendi cemaatinin çocuklarını eğitir ve yetiştirir.
DOĞRU ROTA
Yeni Ahid'te Elçilerin işlerinde havariler kendi aralarında bazı kararlar ve kanunlar almak istediklerinde bir araya gelip Kutsal Ruh'un yardımıyla bu karara varılırdı. Bunun içindir ki kararlar şu metinle başlamaktadırlar. "Kutsal Ruh ve tarafımızdan kararlaştırılmıştır ki....." Bu toplantılar Kutsal Ruh tahtında olmaktaydı. Aradan 2000 yıl geçti ama kilisedeki bu gelenek halen olduğu gibi sürmekte ve kutsal toplantılar yapılmaktadır. Bu kilisenin yapısı günümüze kadar olduğu gibi katkısız gelmiştir. Bu düzeni her patrikhane kendi içinde bütün episkoposlarını çağırarak yapar. Evrensel bir karar içinde bütün patrikhaneler İsatanbul ekümenik yani baş patrikhanesinde toplanarak kararlar Kutsal Ruh aracılığıyla alınır. Aziz Pavlos her bölgedeki imanlılar için o bölgenin en ileri gelen ve dindar şahısını episkopos olarak atamıştır. Örneğin Timoteus'u Efeste Titus'u da Girite atamıştır. Böylece her bölgede bir episkopos bulunmaktaydı ve bu şahıs o bölgenin imanlılarından sorumluydu. Bu sistem katolik dünyasında değişiktir, onlar bütün dünyadaki katolikleri ve kiliseleri Papa yönetimi altındadırlar. Oysa Ortodokslukta bu daha demokratiktir. Her kilise yani her patrikhanenin kutsal konseyi vardır. Bu konseyi oluşturan episkoposlar bir araya gelerek konseyler olur.
YÖNETİM VE MANEVİ HİZMET
Bu gün dünya ortodokslarının birinci ekümenik patrikhanesi İstanbul patrikhanesidir. Bu patrikhane Patmos adası, Ağion Oros (Kutsal Dağ- Rahiplerin topluluğu), Girit ve bütün dünyada mitropolitlere sahiptir. Bu patrikhanenin yetkisi yaklaşık olarak bütün dünyaya kadar uzanır. İsatnbul patrikhanesi M.S 36 yılında Mesih'in havarisi olan Andreas tarafından kurulmuştur. Bununla birlikte ekümenik patrikhanesi papalık gibi vatikan gibi siyasi bir devlet değil manevi bir kuruluştur.
Ikinci patrikhane Iskenderiye patrikhanesidir. Bu patrikhaneyi incil yazari Markos kurmustur. Bu patrikhanenin yetkisi Afrika kitasi üzerinde olup burada yasayan ve daginik bir toplum olan afrika halkinin zor hayat kosularini kanatlari altinda sarmaya çalisir. Iskenderiye patrikhanesi çok zor durumlar ve degisik din çatismalari altinda ortodokslugu korumaktadir.
Antakya patrikhanesi üçüncü patrikhane olup bu batrikhanenin merkezi Antakyadır. Bu batrikhaneyi Azizler Petros ve Pavlos kurmuştur ve Antakyada ilk kez İsa Mesihin öğrencilerine Hrıstiyan adı verildi (Elç.İşleri 11:26). Fakat tarihi nedenlerden dolayı Suriye'nin başkenti Şam'a alınmıştır. Manevi yetkisi Suriye ve çevresindeki bütün Arap ülkeleri üzerinde olup Türkiye'deki Mersin, Tarsus, Adana, İskenderun ve Antakya da bu patrikhaneye dayanmaktadır.
Kudüs patrikhanesi dörtüncü patrikhanedir. İlk hrıstiyan kilisesinin Kudüste kurulmuş olmasına rağmen, bu patrikhane sırada birinci değil dörtüncüdür. Merkezi Kudüs olup manevi bölgeleri İsrail, Filistin, Ürdün ve Arabistan dır. Kudüste Mesih'in mezarı ve Kutsal Diriliş Kilisesi olduğundan bu patrikhanenin değeri artmış ve ünü bütün dünyaya yayılmıştır. İsa Mesih'in yaşadığı ve ölüp dirildiği bu yerler kutsal topraklar sayılır, bunun içinde bütün dünyadan hrıstiyanlar bu yerlere giderek hacılık görevlerini yerine getirmiş olurlar. Bu patrikhaneye ait olan Sina Dağı Tanrı'nın Musay'la konuştuğu dağ ve daha bir çok kutsal yer bu patrikhaneye aittir.
Ana patrikhane olan İsatanbul patrikhanesi bütün idari işleri yönetiyor ve yüzyıllar boyunca bu geleneği sürdürüyordu. Ama İncil'in yayılmasıyla daha büyük hrıstiyan toplulukları oluştu, bunlardan en büyüğü Rusya hrıstiyan topluluğuydu. Bunu gören İstanbul patrikhanesi bu bölgelerde bağımsız patrikhane kurulması gerektiğini düşünerek bu patrikhaneleri kurdu ve resmen tanıdı. Böylece zamanla ek patrikhaneler kuruldu. Bunlardan birincisi Rusya 1448 yılında kurluldu. Sırbistan 1831 yılında kuruldu. Romanya 1885 ylında kuruldu. Bulgaristan 1945 yılında kuruldu. Gürcistan 1989 yılında kuruldu. Bu durumda patrikhaneleri ayırmak için ilk dört patrikhaneye eski patrikhaneler adı verilmiştir. Bunun dışında bu patrikhanelerden bağımsız ve özerk olan kiliselerde vardır. Bunlar Kıbrıs, Yunanaistan, Çekoslavakya, Polonya, Arnavutluk, Finlandiya ve Estonya kiliseleri bağımsız olup her kilsenin başında bir baş episkopos bulunmaktadır.
KİLİSE BÜNYESNİN UZANTILARI
Patrikhaneler keni içilerinde yerel ve genel yönetimlere ayrılır. Genel yönetimi patrikhane üstlenir, yerel yönetimleri ise her bölgeye bir mitropolit yani bir episkopos atanır. Bu mitropolit kendi bölgesindeki cemaatin nüfusuna göre her bir cemaate bir papaz atar. Bu cemaatin büyüklüğüne göre yardımcı rahiplerde atanabilir. Bu yönetim şekili aziz Pavlos tarafından başlatılmış ve bizlerde bunu iki bin sene boyunca aynı sistemde korumaktayız. "Giritt'e giderek orada her bölgede bir ihtiyar papaz koyacaksın, bu şahıs Tanrı'nın gözünde doğru olmalıdır." (Titus 1: 5).
Kilisedeki yönetime cemaate katılarak kendi istek ve önerilerini bildirebilmesi için cemaat konseyi veya kurulu denen bir kurul bulunmaktadır. Bu kurul her kilisenin kendi cemaatinden seçilen imanlılarla kurulur. Kilise bunun dışında bütün yardıma muhtaç imanlılarının yardımına koşmakta onların gereksinimlerine dikkat etmekte ve diğer bütün imanlılarında manevi hizmetini karşılamaktadır.Ayinler ve dualarla her cemaat Tanrı'ya daha çok yakınlaştırılmaya çalışılır. Bu kilise faliyetlerinin birinci ve en önemli temelidir. Bu temel çerçevesinde gaye kurtuluş olduğu için bazı hasta veya kötü durumda olan imanlı kardeşlerimiz için kilise evlere papazlar göndererek bu kişilere komünyon verir ve onları manevi olarak besler. Bunun yanısıra her yıl belirli dönemlerde papazlar bütün evleri dolaşarak kutsama görevlerini yaparlar. Kilise kendi durumuna göre bütün fakir ve kimsesiz imanlıları korumak için okullar ve yurtlar yapar. Bu okullar ve yurtlar kimi zaman zengin iş adamları tarafından da desteklenir ama çoğu zaman kilise kendi imkanlarıyla ve bütün diğer yabancı kiliselerden yardımlarla bunları kurar ve kendi cemaatinin çocuklarını eğitir ve yetiştirir.
